انقلاب ایران باعث شد که فاصله ای که میان دولت و ملت وجود داشت کم شده و مردم در سیاست نقش بیشتری پیدا کنند. اصولا هر انقلابی فاصله ی عرصه ی اجتماع و سیاست را کم نموده و جامعه خود را متعلق به حوزه ی سیاست می داند. همین سیاسی شدن مردم و علاقه و توجه آنان به کارکرد حوزه ی سیاست، ما را به مفهوم صلاحیت سیاسی نزدیک می کند.
صحنه ی نبرد هسته ای
بعد از حدود یک هفته موافقین و مخالفین بیانیه ی سوئیس به مواضع بزرگ ترین شخصیت ایران یعنی مقام معظم رهبری رسیدیم. ایشان در دیدار با مداحان و ذاکرین اهل بین به مناسبت ولادت حضرت زهرا، نکاتی را پیرامون مذاکرات گفتند که می توان در روند مذاکرات در روزها و ماه های آتی تاثیر آن را دید.
این نوشتار تحلیلی بر مذاکرات هسته ای ایران با 5+1 است با محوریت بیانیه ی لوزان. باید گفته شود که این تحلیل متوقف بر بیانیه نیست و به دنبال ابعادی بیرونی بیانیه و چگونگی روند مذاکرات است. در جمهوری اسلامی به خاطر سیاست های کلان و راهبردی برگرفته از ادبیات فکری شیعی و باورها و سنت های ایرانی اسلامی، می توان تفاوت را نسبت به دیگر کشورها مشاهده کرد. تفاوتی که در ابعاد مختلف خود را نشان داده است. در ابتدا جای دارد که این نکته ذکر شود، مذاکرات هسته ای صرفا یک مذاکره پیرامون هسته ای نیست، به عبارتی این صحنه ی ساخته شده توسط دوطرف معادلاتی را در عرصه ی سیاسی و بین المللی ایجاد کرده است که چشم پوشی از آن ما را دچار اشتباه می کند.
"پرسشی پیرامون سیاست خارجی"
واژه ها و کلماتی که در دنیای کنونی با آن ها گفت و گو و تفکر صورت می گیرد ارتباط نزدیکی با معنایی است که هر متکفر و گوینده ای از واژه ها دارد. به همین خاطر جدای از برجسته بودن و اهمییت معنا که بر همگان روشن است، واژه ها نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند و نمی توان گفت و گو را بدون در نظر گرفتن واژه ها و دنیایی که واژه ها آن را می سازند، دنبال کرد.
در تاریخ، رخدادهایی وجود دارد که می توان آن ها را نقاط عطفی دانست که نیاز به تحلیل و بررسی و یادآوری دارد تا شرایط کنونی و حال را با یک بینش جامع فهم و درک کرد. رخدادهایی که انسان های تاریخ ساز – چه سازندگان سقوط تاریخی، چه سازندگان صعود تاریخی - آن ها را مدیریت می کنند و در یک میدان کنش و واکنشی آن را در تاریخ عرضه می دارند، که نقطه ای باشد در میان نقاط دیگر تاریخ.
آدرس مقاله:
(اول نوشت: این نوشته بعد از برنامه ی انجمن اسلامی دانشگاه تهران نوشته شده است، که در پوستر این برنامه، دکتر مصدق، به عنوان نماد مبارزه با ضد اسکتبار معرفی شده بود)
قصد نگارنده در این نوشته این نیست که به تحلیل نماد شناسی بپردازد و فرق میان نماد و نشانه و یا سخن از افلاطون و تاریخ نماد شناسی داشته باشد. که البته در مقدمه ی این نوشته باید بدانیم که، نماد به چیزی درون خود ارجاع می دهد ولی نشانه به چیزی خارج از خودش ارجاع می دهد. لذا نماد سخن از یک الگویی در درون است.
وقتی یک اجتماعی برای خود الگو و نمادی انتخاب می کنند برای مفاهیم و مواضع خود افق سازی می کند. نویسنده در ارتباط با نمادین شدن دکتر مصدق در مبارزه با استبداد و استعمار چند خطی درباره ی ایشان نوشته است تا بماند در تاریخ این بستر علمی و دانشگاهی تا آیندگان این را تصور نکنند که گذشتگان جاهلان عصر خود بودند بی آنکه خود بدانند.
هستند و خواهند بود افرادی که یا خودآگاه و ناخودآگاه از جهل و نادانی، استفاده ی شخصی یا سیاسی و به تعبیری سوء استفاده می کنند. تا جایی که واقعیت را آن گونه متصور می شوند که خود خواهند نه آن گونه که هست. و این مسئله افرادی که به دنبال حقیقت نیستند را با خود همراه می کند و این گونه جریانی از نادانان به راه می افتد تا به دیگران بفهمانند آن چه خود تصور می کنند و واقعیت می پندارند.
بعد از این مقدمه پرداخته شود به تبیین شخصیت دکتر مصدق، به این خاطر که در تاریخ سرگذشت ایران که با توجه به پشتوانه ی دینی این ملت، همیشه استکبار ستیزانه و ضد استبداد بوده است، جایگاه ایشان فهم شود، که البته فهم جایگاه ایشان این کمک را خواهد کرد که دیگر به دیگران اجازه داده نشود تا تاریخ را آن طور که منافع شخصی و سیاسی خود است تقریر کنند بلکه این آگاهی از تاریخ، آن ها را سبب شود تا به خبط و جسارت خود پایان بخشند.
دانشگاه و دانشگاهیون در مسیر انقلاب اسلامی جایگاهی دارند، این جایگاه و نقش در این مسیر را راهبر آن نشان می دهد، راهبری امام خمینی و مقام معظم رهبری و تبیین این نقش سبب می شود کارایی دانشگاه بیشتر شود و تأثیر بیشتری در انقلاب و پیشرفت آن داشته باشد.
در طی این چند سال و مدیریت دکتر رهبر در دانشگاه تهران، باید بررسی شود که این نقش چگونه فهم شده است و تحقق پذیرفته. تغییر مدیریت در دانشگاه ها – اگر در راستای بالای بردن کیفیت مدیریت گردد – می تواند به ایفای هرچه بهتر نقش دانشگاه در انقلاب کمک کند. شاید تغییر دکتر رهبر – شخصیت حقوقی ایشان – سبب دلگرمی و نشاط شود نشاطی از جنس فهم مذکور در خط بالا. البته این نشاط برگرفته از خوشی های بچه گانه و سیاسی و رفتارهای کودکانه ای مانند پخش شیرینی و بیان تبریک و ... نیست، دلگرمی از آن جهت که مدیران بهتری بر سر کار آیند تا به اهداف انقلاب و اسلام توجه بهتر و بیشتری داشته باشند. افرادی که بتوانند جایگاه و نقش دانشگاه را در انقلاب درک کنند و در عمل پیاده کنند. هر کس و با هر لباسی اگر غایتی دیگر برای دانشگاه متصور بود باید به او تذکر داد و در صورت تکرار او را از این جایگاه خلع کرد.
بدیهی است و باشناختی که نویسنده از دکتر رهبر دارد، مدیریت ایشان همراه با ضعف ها و قوت ها همراه بوده است. ضعف هایی از روی غفلت و قوت هایی از روی آگاهی. برای مثال یکی از ضعف های تشخیصی و مدیریتی این چند سال، آرام کردن فضای دانشگاه به هر قیمتی است. آرام کردن به معنای ایجاد فضایی برای فعالیت علمی و نشاط علمی و سیاسی است. برخی از تشخیص ها و رویکردهای مدیریتی دانشگاه سبب می شد که آرام شدن فضای دانشگاه با ساکن شدن یکی می شود. ساخت دانشگاهی ساکن و خشک با شعار دانشگاه آرام. این مسیر و نحوه ی مدیریت یک رکود علمی و سیاسی در دانشگاه ها را نمایان کرد و گمان امنیتی شدن دانشگاه پررنگ شد. این نقطه ی تاریک در اداره ی دانشگاه ایجاد انحراف دانشگاه از خط خود و کُند شدن نقش آفرینی دانشگاه در مسیر انقلاب اسلامی شد.
یکی از آفت هایی که این نوع رویکرد مدیریتی بوجود می آورد، تربیت دانشجوی محافظه کار و مصلحت اندیشی خیالیست. تربیت چینین دانشجویی در محیط دانشگاه خلاف ریل گذاری رهبر انقلاب است. در برخی مواقع سیاست های اعمال شده در دانشگاه تهران به این فضا کمک کرده است. قسمتی از سخنان مقام معظم رهبری به این فضا و محیط دانشگاه ها اشاره شده است. "اصل اینکه دانشجو حرفش را روشن و صریح و آشکار بزند و دچار سیاسىکارى نشود، چیز مطلوبى است. بدترین اشکال و اشکالِ وارد بر محیط دانشجویى این است که دانشجو دچار محافظهکارى شود و حرفش را با ملاحظه موقع و مصلحتِ خیالى بیان کند، نه، دانشجو باید حرفش را صریح بزند. البته در کنار این صراحت در بیان، صداقت در نیت هم باید وجود داشته باشد و در کنار او، سرعت در پذیرش خطا؛ اگر ثابت شد که خطا است. فرق شماى جوان و دانشجو و صادق و پاکیزهدل، با یک آدم سیاسىکار باید در همین باشد، حرفتان را صریح بزنید، آنچه را که مىزنید، از دل بزنید و اگر چنانچه معلوم شد که اشتباه است، سریع پس بگیرید. این، به نظر من یکى از بهترین شاخصههاى دانشجویى است"
باید سیاست مداران و سیاست گذاران بدانند که دانشگاه با مدیریت مستقل و بومی و علمی خود باید مدیریت شود و از هرگونه انگیزه های سیاسی گرایانه و سیاسی بازی در محیط دانشگاه دوری کنند که دانشگاه و دانشگاهیون خود با آن ها مقابله خواهند کرد. نباید گذاشت که در محیط دانشگاه افرادی پیدا شوند که دانشگاه را با میدان سیاست اشتباه بگیرند و شروع کنند به جولان سیاسی بازی در آن، که وقایعی مانند سال 78 و یا سال 88 رخ دهد. نباید گذاشت مدیریتی حاکم شود که انقلاب و مسیر انقلاب را نادیده بگیرد. اهداف انقلاب اسلامی و نقوشی که برای دانشگاه در نظر گرفته شده است را نادیده بگیرد.
در آخر خطاب به دولت محترم عرض می شود که انتخاب و یا عزل ریاست دانشگاه تهران باید متناسب با عرف دانشگاه و آداب دانشگاه باشد، نمی توان با نگاه داس مآبانه به ریاست و محیط دانشگاه نگاه شود و باید به جای حرف های زیبا و شعارگونه در عمل نیز سخنان انقلابی و درست خود را پیاده کرد. به امید آن که دانشگاه در راستای اهداف انقلاب اسلامی قدم گذارد و این مطالبه ایست که دانشجویان از رؤسای دانشگاه تهران دارند و همیشه خود را ناظران مدیریت ها و مراقبان این مسیر می دانند.
نوشتن از مسئله ای که همه ی دانشجویان درگیر آن هستند هم کار مشکلی است و هم کاری راحت. راحت به این خاطر که بستر این نوشته قابل فهم برای قشر دانشجو است و سختی آن به این خاطر که این مسئله زاییده ی یک تجربه ی زیسته و شخصی نویسنده است که البته سعی شده است با نگاهی عمیق تر به این مسئله بپردازد.
در پیچ و خم های درسی دانشگاه به کوچه هایی برخورد می کنید که بیشتر شبیه بن بست ها هستند تا مسیری برای رسیدن به مقصد! دروس معارف در دانشگاه ها، بن بستی است ساخته شده توسط خود که به فکر عریض کردن آن هستند نه این که این بن بست را به کوچه ای از دانایی و اندیشوری تبدیل کنند...
به نام خدا
اگر چند ماه پیش از فردی سؤال می کردید که آیا شما با شعار مرگ بر آمریکا موافقید؟ شاید او به سرعت جواب می داد: بله!... مدتی است یکسری سؤالات در اذهان جامعه مطرح می شود که قطعیات را به شکیات تبدیل می کند. این امر را نمی توان به فال نیک نگرفت، به نظر نویسنده، شک، عامل رشد انسان است، انسانی که با گذر از شک، فهم خود را به قطعیت برساند. با توجه به این مقدمه، مدتی پیش آقای هاشمی، با بیان خاطره ای از امام مدعی شدند که امام موافق حذف شعار مرگ بر آمریکا بودند، این ادعا موجی را در جامعه درست کرد که سبب شد، انسان ها به حقیقت نزدیک شوند و یا حداقل به دنبال پاسخی محکم تر برای سؤال ها باشند.
در مواجهه ی این موج، افراد دو دسته شدند، افرادی که بدون ارجاع به ادبیات و گفته های امام، به تأیید سخنان آقای هاشمی پرداختند و ادامه دهنده ی این موج بودند. اما دسته ای دیگر با مراجعه به گفته های امام به حقیقت بیان امام نزدیک شدند و قطعیت خود را برای این شعار محکم کردند. در این مقاله خواهان این نیستم که از مبنای امام، شعار مرگ بر آمریکا را اثبات کنم؛ این کاری است که شما باید انجام دهید؛ اما می خواهم به یک نکته ی دیگری اشاره کنم و آن این که، گاهی اوقات زیر سؤال بردن شعارهای انقلاب ازجمله حذف شعار مرگ بر آمریکا، یا نه غزه نه لبنان جانم فدای ایران و ...، باعث می شود این شعارها در اذهان عمومی ابتدا یک فضای هیجانی ایجاد کند، و بعد از خوابیدن این فضا و غبار، حقیقت نمایان شود. حذف شعار مرگ بر آمریکا هم سبب گشت فضایی غبار آلود ایجاد شود تا افرادی به این شعار شک کنند و سپس به دنبال اثبات شعار بروند و بعد از بررسی، حقیقت برای آنان نمایان شود وهمین امر سبب رشد مردم می شود، خدمتی که آقای هاشمی ناخواسته به آرمان ها و شعارهای انقلاب کرد.
در آخر به این عبارات امام دقت کنیم که راهی است برای این انقلاب و بدانند کسانی که باید بدانند...
"... ملت ما بلکه ملتهاى اسلامى و مستضعفان جهان مفتخرند به اینکه دشمنان آنان که دشمنان خداى بزرگ و قرآن کریم و اسلام عزیزند، درندگانى هستند که از هیچ جنایت و خیانتى براى مقاصد شوم جنایتکارانه خود دست نمىکشند و براى رسیدن به ریاست و مطامع پست خود دوست و دشمن را نمىشناسند. و در رأس آنان امریکا این تروریست بالذات دولتى است که سرتاسر جهان را به آتش کشیده و هم پیمان او صهیونیست جهانى است که براى رسیدن به مطامع خود جنایاتى مرتکب مىشود که قلمها از نوشتن و زبانها از گفتن آن شرم دارند؛ و خیال ابلهانه «اسرائیل بزرگ»! آنان را به هر جنایتى مىکشاند..." (بخشی از وصیت نامه ی امام - صحیفه امام، ج21، ص: 398)
راستی ادعا شد این حدف شعار مرگ بر آمریکا بر گرفته از اصل قرآنی است، بیاییم با هم با اصلی صحیح و حقیقی قرآنی آشنا شویم...
"مرده باد (مرگ باد) در حق گروه های خاص...
خداوند به شکلی شگفت انگیز، نسبت به علل و عواملی، سخت گیری بیشتر می‌کند و با واژگانی چون مرده باد به نفرین و لعن می‌پردازد. از جمله کسانی که مستحق مرده باد الهی هستند کسانی اند که کفران نعمت و ناسپاسی پیشه می‌کنند یا به گمانه زنی می‌پردازند و یا در برابر دین الهی می‌ایستند و مومنان را شکنجه و اذیت می‌کنند. از این رو می‌فرماید: قتل الخراصون (ذاریات، آیه 10)، قتل اصحاب الاخدود (بروج، آیه 4)، قتل الانسان ما اکفره (عبس، آیه 17)، قتل کیف قدر (مدثر، آیه 19).
در این آیات قرآنی که خداوند خشم و غضب خویش را با واژه مرده باد (قتل، فعل مجهول ماضی که به معنای اخبار از گذشته و تحقق آن است و به ظاهر در قالب انشاء بیان شده است) گفته است به روشنی این معنا به دست می‌آید که پروردگار از برخی کارها ، بسیار به خشم می‌آید.
خداوند از کسانی که دین را به تمسخر گیرند و با گمانه زنی (تخرص)، زندگی خود را سامان دهند، به شدت خشمگین می‌شود. اصولا تخرص و گمانه زدن به این معناست که چیزی را مبنا قرار دهیم که نمی‌تواند مبنا قرار گیرد. روشی که اهل تمثل منطقی و قیاس اصولی به کار می‌گیرند و در مذهب اسلام برخی آن را به عنوان یک منطق زندگی گرفته و احکام را بر آن بار کرده‌اند، بسیاری از مشکلات را برای جامعه اسلامی به دنبال می‌آورد..." (مقاله ای علمی در روزنامه کیهان، شماره 20252 به تاریخ 20/4/91، صفحه 6)
آن چه خواندید تنها بخش کوچکی از پشتوانه ی شعار مرگ بر آمریکاست... همانطور که از لفظ شعار مشخص است، این لفظ دارای بستر عرفی و پشتوانه ی عقلی است که باید هر دو فهم شود، که متأسفانه در برخی گفته ها، این فهم مشاهده نمی شود.
پ.ن:
آقای هاشمی، زنده کننده ی شعار "مرگ بر آمریکا"
